Sommige plekken lijken speciaal gemaakt voor kunstenaars. De Leiestreek in Oost-Vlaanderen in België is er zo één. Twee dagen lang reisde ik door een landschap dat al meer dan een eeuw lang de muze is van schilders, schrijvers en dromers. De rivier de Leie slingert er door uitgestrekte velden en schattige dorpjes zoals Sint-Martens-Latem — en precies daar vond ik het verhaal van de Latemse Groepen.

Latemse school

Eerst even een korte uitleg over de Latemse Groepen (ook wel bekend als de Latemse School). Rond 1898 trokken diverse kunstenaars naar Sint-Martens-Latem. De eerste groep met kunstenaars als George Minne, Albert Servaes en Gustave Van de Woestyne, zocht er stilte en een eenvoudig bestaan. Hun kunst is vaak symbolisch, sober en met zachte kleuren. De tweede Latemse groep (ca. 1905-1910) bestond uit o.a. Gust de Smet, Emile Claus en Constant Permeke. Hun schilderijen zijn krachtiger, met felle kleuren en deze schilderijen lieten het leven zien zoals het was: rauw.

Sint-Martens-Latem ligt op een steenworp van Gent en vormt daardoor een ideale aanvulling op een stedentrip. Combineer de levendige stad met de rust, kunst en natuur van dit charmante dorp aan de Leie.

Kunstspots in de Leiestreek

Het dorpje Sint-Martens-Latem ligt midden in de Leiestreek en herbergt een aantal plekken die je als kunstliefhebber zeker moet bezoeken. Ik noem er een aantal:

Het woonhuis van Albijn van den Abeele

Albijn was één van de grondleggers van de Latemse Groep en hij stelde zijn woonhuis beschikbaar voor verschillende kunstenaars. Hij begon als schrijver en richtte zich later pas op het schilderen. Eén van zijn bekendste werken is Molen te Latem bij maanlicht. Leuk weetje: Er is een wandelroute naar hem vernoemd, die je naar alle plekjes brengt die door hem en andere kunstenaars herhaaldelijk op doek zijn gezet (waaronder de molen). Adres: Latemstraat 12, Sint-Martens-Latem

De Sint Martinuskerk

Dit is niet alleen een kerk, maar ook een mini-museum waar je werken vindt van Gustave van de Woestyne, Albert Servaes en Harold van der Perre. Op de kleine begraafplaats naast het kerkje vind je het indrukwekkende graf van George Minne en zijn vrouw en ook het graf van Albijn van den Abeele. De kerk werd voor het eerst genoemd in 1121 en is nu een beschermd dorpsgezicht vanwege de historische waarde. Adres: Dorp 1, Sint-Martens-Latem

Museum Gevaert-Minne

In deze mooie kunstenaarswoning uit het begin van de 20e eeuw begint het verhaal. Hier kwam rond 1898 een groep jonge kunstenaars samen die geloofden in eenvoud, spiritualiteit en symbolisme. Ze vormden wat later bekend werd als de Eerste Latemse Groep. Adres: Edgard Gevaertdreef, Sint-Martens-Latem

Kunstenaars als Valerius De Saedeleer, Gustave Van de Woestyne en George Minne trokken zich terug uit het drukke stadsleven en leefden in sobere omstandigheden, vaak in boerenwoningen. Ze lieten zich inspireren door religie, middeleeuwse kunst en het landelijke leven. Hun werk straalt stilte uit — ingetogen landschappen, symbolische figuren en een diepe verbondenheid met de natuur en het innerlijke leven.

In het museum voel je die sfeer nog steeds. De schilderijen zijn niet opzichtig of luid, maar ze raken. Je moet even vertragen, kijken, ademen. En dan zie je het: de ziel van de Leie. Naast de vaste collectie, vind je hier vaak ook tijdelijke collecties van diverse kunstenaars. Toen ik er was, hing er werk van Michel Flamme. Zoek zijn werk eens op. Hij weet je, op een kinderlijk eenvoudige manier, in zijn kunstwerken mee te nemen in zijn wereld van eenvoud. 

Museum Gust De Smet

Dit kleine museum is gevestigd in het huis waar kunstenaar Gust de Smet woonde en werkte. Hij was een van de kopstukken van de Tweede Latemse Groep, die ontstond rond 1920. Deze tweede groep brak met de ingetogenheid van hun voorgangers. Hun werk was expressiever, kleurrijker, emotioneler. De invloed van het expressionisme is duidelijk zichtbaar. Naast Gust De Smet behoorden ook Frits Van den Berghe en Constant Permeke tot deze beweging. Ze lieten zich nog steeds inspireren door het Leielandschap, maar hun blik was moderner, bewuster en soms ook kritischer.

Een heel bijzonder museum, waar de tijd letterlijk heeft stilgestaan. Je loopt rond tussen zijn kunstwerken en persoonlijke spulletjes – het lijkt net alsof hij zo weer kan binnenwandelen. Adres: Gustaaf de Smetlaan 1, Sint-Martens-Latem.

Museum van Deinze en de Leiestreek

Het Mudel museum brengt alles samen: beide Latemse Groepen, maar ook kunstenaars die niet tot de Latemse kringen behoorden, maar wél diezelfde inspiratie vonden langs de Leie. Denk aan Roger Raveel, Léon De Smet, en uiteraard Emile Claus. Een absoluut hoogtepunt is het monumentale schilderij De Bietenoogst van Emile Claus. Deze Vlaamse meester was de grondlegger van het luminisme, een schilderstijl waarin het spel van licht en kleur centraal staat. De Bietenoogst toont een scène van boeren op het veld, badend in het warme zonlicht. Het werk ademt leven, beweging en atmosfeer — je voelt de warmte, ruikt bijna de aarde. Claus wist als geen ander het licht te vangen op het doek, en dat maakt dit schilderij zo bijzonder. Adres: Lucien Matthyslaan 3/5, Deinze

Wat Mudel zo aantrekkelijk maakt, is dat je er de evolutie van de kunststromingen in de Leiestreek kunt volgen: van het ingetogen symbolisme van de Eerste Latemse Groep, via het expressieve werk van de Tweede, tot het fonkelende luminisme van Claus en het frisse perspectief van latere kunstenaars. Eén landschap, oneindig veel interpretaties.

Bonustips langs de Leie

Bij L’Eaupero huur je een fijne sloep (met of zonder kapitein) en daarmee kan je heerlijk over de Leie varen en daarna aanmeren voor een lekker drankje en een snack bij ’t Oud Sashuis (alleen open tijdens de zomermaanden).

Leuk weetje: Wim, de uitbater van ’t Oud Sashuis, is ook de enige brugwachter die nog actief is in Vlaanderen en dagelijks het sluisje/bruggetje in de Leie opent en sluit. Vol trots vertelt hij de mooiste verhalen. Adres: Hellestraat 20, Astene

Vlakbij ’t Oud Sashuis vind je Kasteel Ooidonk. Dit romantische kasteel is een van de mooiste kastelen van België en is in 1596 herbouwd. Het is een voorbeeld van Vlaams-Spaanse 16de-eeuwse bouwkunst, met zijn torentjes en tierlantijntjes. Het is een waterburcht enkijkt uit op een zijtak van de Leie en is omgeven door een prachtig park van ca. 45 hectare. In het kasteel is een B&B gevestigd en op zondag is het kasteel open voor publiek (wel vooraf reserveren). Adres: Ooidonkdreef 9, Deinze.

De Leiestreek praktisch

Reizen naar de Leiestreek. Met de trein reis je binnen een paar uurtjes naar station Gent-Sint Pieters. Vanuit daar kun je per fiets, bus of taxi naar Sint Martens Latem. De Leiestreek verken je het beste te voet of op de fiets. In Gent, Deinze en Sint Martens Latem zijn diverse fietsverhuurders.

Slaaptip: Auberge du Pêcheur in Sint Martens Latem of in de B&B in Kasteel Ooidonk in Deinze. Combineer je het met een stedentrip naar Gent, ontdek in dit blog, tips voor een leuk hotel in Gent.

Restaurant tips:

• Een heerlijke koffie met een luxe broodje of lekkere koek haal je bij Bakkerij Himschoot in Sint Martens Latem.
• Voor een originele gerechten of de signature dish octopus ga je naar Pulpo, dit restaurant ligt op de grens van Gent en Sint Martens Latem.
• Voor een lekkere kofffie, biertje en een snack, ga je naar ’t Oud Sashuis in Astene. Uitbater Wim vertelt graag een mop – waar hij zelf het allerhardst om lacht.
• Voor een fijne, gezonde en uitgebreide picknick, reserveer je een mand bij Foodbart in Deinze – het enige dat jij nog hoeft te doen is een fijn plekje langs de Leie uitkiezen.

Waarom jij ook richting de Leiestreek moet afreizen?

De Leiestreek is een rustgevende plek waar je kunst kunt beleven zoals kunst bedoeld is. Geen grote zalen met flitsende schermen of muziek, maar kleinschalige musea waar je echt verbinding voelt — met de kunst, met de kunstenaars, en met jezelf. Trek je wandelschoenen aan, laat je telefoon even voor wat het is en volg het ritme van de Leie. De Vlaamse meesters wachten op je — en ze hebben verrassend veel te vertellen.

Ellemieke was op uitnodiging van Visit Flanders mee op persreis.